عناب

کلیات گیاه شناسی

در کتب قدیمی اسامی آن را طبرخون، سنجد گرگان، شیلانه و شیلان نوشته اند.عناب درختی است که ارتفاع آن تا 8 متر می رسد نوعی از این درخت مستقیم و باریک است و نوعی دیگر صورت کج و معوج بالا می رود .

برگهای این درخت کوچک ، زیبا ، شفاف ،‌متناوب و دندانه دار است . گلهای آن کوچک و برنگ سبز مایل به زرد می باشد. میوه این درخت که عناب نامیده می شود برنگ قرمز و بشکل تخم مرغ ودارای یک هسته است .

طعم عناب کمی شیرین است

عناب بومی مناطق گرمسیر است کشت آن در شمال آفریقا ،جنوب اروپا و نواحی مدیترانه رواج دارد ولی با این حال هر نوع وضعیت آب وهوایی را تحمل می نماید . پراکنش طبیعی کنونی عناب از اروپای جنوب شرقی تا چین را در برمیگیرد وبه طور متناوبی در جنوب شرقی ایالات متحده کشت می شود . عناب در هر نوع خاکی پرورش می یابد ونسبت به قلیایی بودن ونمکدار بودن زمین مقاوم است . نیاز به خنکی کمتری دارد اگر چه سرمای شدید را تحمل میکند .

چوب عناب ارزشمند است، چوب این درخت که محکم ، بادوام وصاف است در کارخانجات سازنده آلات موسیقی کاربرد دارد و درکارهای هنری {نجاری، کشتی سازی و اقلام متفرقه } مورد استفاده دارد. همچنین این چوب با کمی انجام کار هنری روی آن به دسته دنده اتومبیل وکلاه کاسکت تبدیل می شود.

دوره خفتگی به آن اجازه میدهد که یخبندان های دیر هنگام بهاری و دوره زیاد خفتگی را تحمل کند وفایده زیادی برای زنبورداران دارد . بعضی از گونه ها همه ساله فراوان میوه میدهند .ازسوی دیگر کشت عناب کاملا بی نیاز ازمراقبت نیست :

1- درخت بالقوه باعث بروز علفهای هرز میشود ، چون پاجوش ریشه ایی آن زیاد است .

2- در بعضی ازمناطق آب وهوایی بعضی ازمیوه ها شکاف برمیدارند و بعلاوه قسمتی ازمیوه ها قبل از رسیدن می پوسند .

3- میوه عناب میزبان بسیاری ازمگس های کارائیبی میباشد که در بخشهای محدوده ایالات متحده زندگی می کنند.

ترکیبات شیمیایی:

عناب دارای لعاب فراوان و حدود 5% مواد پروتئینی ، 4%مواد قندی و مقدر زیادی ویتامین C و املاح می باشد. در عصاره آبی چوب عناب اسید زی زی فیک و اسید زی زی فوماتیک وجود دارد . این میوه حاوی 20 تا 30 درصد قند ، حدود 2.5 درصد پروتیین و 12.8 درصد کربوهیدرات است.

خواص داروئی:

عناب از نظر طب قدیم ایران معتدل است . البته ابو علی سینا اعتقاد داشت که عناب کمی سرد است عناب هم میوه ای خوشمزه است وهم دارویی گیاهی موثری به شمار میرود. این میوه به افزایش وزن بدن کمک میکند ، قدرت ماهیچه ها را زیاد نموده و بنیه بدن را افزایش میدهد .در داروهای چینی این میوه به عنوان ماده ای مقوی در فعال ساختن جگر و درمان کم خونی استفاده میشود .

در یک آزمایش پزشکی در چین به 12 بیمار که از ناراحتی کبد شکایت داشتند عناب تجویز شد و به همراه آن بادام زمینی وشکر سرخ،شبانه خورانده شد ، عملکرد کبد این افراد طی 4 هفته بهبود یافت .همچنین این گیاه به طور گسترده در چین برای درمان سوختگی به کار میرود.

برخی از خواص عناب در ادامه بیان می شود:

1. میوه های خشک شده آرامبخش ،ضد سرطان ،ضر بیماری های تنفسی ،تب بر ،مسکن ، اشتها آور ، بند آورنده خون ومقوی هستند . تصفیه کننده خون بوده و به هضم غذا کمک میکند .آنها در درمان نامرتب بودن ضربان قلب ،بیخوابی ،خستگی اعصاب ،عرق شبانه وتعرق زیاد بدن استفاده میشوند .      
2. عناب بدلیل داشتن لعاب زیاد نرم کننده سینه است.عناب را با انجیر و کشمش و خرما به اندازه مساوی مخلوط کرده و می جوشانند و از جوشانده این چهار میوه شربت مخصوص سینه را تهیه می کنند. جوشانده عناب برای سرفه و درد سینه مفید است.
3. ملین است مخصوصا اگر آنرا با آب و یا شیر بجوشانید.
4. عناب آرام کننده اعصاب است .
5. خواب آور است و بیخوابی را برطرف می کند بخصوص هسته عناب خواب آوراست .
6. جوشانده پوست درخت عناب داروی ضد اسهال است .
7. آسم وتنگی نفس را برطرف می کند در افرادی که از بیماری های تنفسی و تپش قلب رنج می برند،مصرف روزانه مقداری از پودر دانه عناب باعث تنظیم ضربان قلب شده و تنفس را بهبود می بخشد.
8. ریشه گیاه در درمان سوء هاضمه مفید است .
9. جوشانده ریشه به پودر تبدیل می شود وبرای زخم ها ودمل های کهنه مفید هستند.
10. خستگی شدید را برطرف می کند .
11. برگهای آن بند آورنده خون وتب بر هستند . گفته میشود که این برگ ها رشد موها را تسریع مینمایند.
12. برگهای آن به شکل ضماد در درمان ادرار بندی به کار گرفته میشود.
13. جوشانده عناب گرفتگی صدا را برطرف می کند.
14. برای برطرف کردن ورم چشم ، عناب را به چشم بمالید.
15. دستگاه هاضمه را تقویت می کند .
16. حافظه را تقویت می کند .
17. کم اشتهایی را برطرف می کند.
18. استفاده از دانه عناب در درمان بیماری افسردگی و اضطراب مفید است و خستگی را کاهش می دهد. هرگاه که احساس غمگینی و گریه می کنید یک فنجان دم کرده عناب لبخند به لبهای شما می آورد.
19.  برای درمان سرطان آب عناب را با کاهو بخورید.
20. دانه عناب حاوی ترکیبات مفیدی است که درد و نفخ معده را کاهش داده و در دوران بارداری باعث کاهش دردهای شکمی می شود و حالت تهوع را بهبود می بخشد.
21. میوه و ریشه عناب درمان مفیدی برای کاهش تب است.
22. عناب از دوستان کبد و مثانه و کلیه بوده و آنها را زهکشی می کند. از این میوه در درمان زخم ها و بریدگی ها و بیماری های کلیوی استفاده می شود.
23. ترکیب عناب با فلفل و نمک برای بهبود هاضمه مفید است. ترکیب آن با روغن و سپس استعمال آن روی مفاصل دردهای روماتیسمی را کاهش می دهد.
24. عناب کمی نفاخ و دیرهضم است و اگر آن را در گلاب خیسانده و میل نمایید هضم آن را آسانتر می کند.
25. خوردن ساییده آن با هسته، جهت زخم معده و ورم روده مفید است.

طرز استفاده:

1- جوشانده عناب : 50 گرم عناب را در یک لیتر آب ریخته و بجوشانید تا حجم آن دو سوم شود.

2- جوشانده عناب و جو : 14 دانه عناب را با 25 گرم جو پوست کنده مخلوط کرده و در 2 لیتر آب ریخته و آنقدر بجوشانید تا جو باصطلاح شکفته شود و 1/5لیتر آّب باقی بماند . این جوشانده را بگذارید تا ته نشین شود . سپس روی آنرا بردارید و بنوشید .

3- خیس کرده عناب : تعداد 20 دانه عناب را با 30 دانه مویز دانه گرفته و 30 دانه سپستان و 17 گرم شاخه گلدار بنفشه در نیم لیتر آب خیس کنید و بگذارید تا صبح بماند سپس آنرا صاف کرده و با 50 گرم شیر خشت و 50 گرم ترنجبین مخلوط کنید تا کاملا حل شود سپس قدری گلاب به آن اضافه کرده و بنوشید .

مضرات :

1- عناب در اشخاص سرد مزاج تولید گاز و نفخ می کند . اینگونه اشخاص باید عناب را با شکر و مویز بخورند . 2- عناب نیروی جنسی را کم می کند بنابراین باید با غذاهای محرک مانند عسل خورده شود.

 اطلس خشکبار قهستان: عرضه کننده زعفران-خشکبار و گیاهان دارویی

منابع:

 irteb.com

 روزنامه ایران- ش 4397